Mydlnica lekarska
Saponaria officinalis L. czyli mydlnica lekarska to roślina z rodziny goździkowatych (łac. Caryophyllaceae) powszechnie występująca w Polsce, której substancję roślinną stanowi korzeń (łac. Saponariae radix) zebrany późną wiosną lub wczesną jesienią, ze stanowiska naturalnego lub uprawy. Związki czynne występujące w korzeniu mydlnicy to saponiny: pochodne oleanu, glikozydy kwasu kwilajowego i gipsogeniny (bidesmozydy), inne składniki to polisacharady oraz substancje tłuszczowe [1].
Zastosowanie mydlnicy lekarskiej
Dawniej mydlnica była wykorzystywana jako środek myjący i piorący, ze względu na zawartość saponin, które wraz z wodą tworzą pianę. Już w starożytnym Rzymie Saponaria officinalis była powszechnie stosowana do produkcji mydła, kontynuacją czego były klasztorne wytwórnie mydła w średniowieczu. Do dnia dzisiejszego korzeń mydlnicy bywa składnikiem kosmetyków do skóry, kremów, płynów i szamponów oraz składową chemii gospodarczej, np. proszku do prania [2,3]. Wracając do średniowiecznych mnichów w klasztorach oprócz mydła przyrządzali także medykamenty z zastosowaniem mydlnicy na różnego rodzaju dolegliwości [4]. Dziś dzięki badaniom naukowym wiemy, że saponiny zawarte w korzeniu mydlnicy lekarskiej podrażniają błony śluzowe (w szczególności błon gardła i oskrzeli), pobudzając ich czynności wydzielnicze,co prowadzi do rozrzedzenia zalegającego śluzu i wyzwolenia odruchu kaszlu. Dlatego też mieszanki ziołowe zawierające korzeń mydlnicy są stosowane w leczeniu kaszlu i zapaleniu oskrzeli. Wyciągi z wspomnianej substancji roślinnej wzmagają również pracę układu pokarmowego poprzez wypływ na wytwarzania i sekrecję żółci [5]. Badania naukowe potwierdzają również, iż małe dawki wodnych wyciągów ułatwiają wchłanianie substancji w przewodzie pokarmowym, poprzez obniżanie napięcia powierzchniowego.
Aktywność powierzchniowa saponin, a wchłanialności substancji czynnych
Saponiny cieszą się dużym zainteresowaniem wśród naukowców na przestrzeni lat, głównie ze względu na ich aktywność powierzchniową oraz właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne i przeciwgrzybicze. W jednym z badań naukowcy znając możliwe oddziaływanie saponin z biomembraną, postanowiliśmy sprawdzić w testach in vitro wpływ bogatego w saponiny ekstraktu z Saponaria officinalis na komórki dwóch gatunków drożdżaków Candida sp. Uzyskane wyniki potwierdziły potencjał przeciwgrzybiczy saponin i ich zdolność do wzrostu przepuszczalności błon komórkowych. Świadczy to o dużym potencjale zastosowania saponin jako dodatku do leków przeciwgrzybiczych, co, jak się oczekuje, doprowadzi do poprawy ich działania lub zmniejszenia wymaganej dawki [6]. W innym badaniu przeprowadzonym na mikroorganizmach badacze wykazali, że przystosowanie komórek bakterii do kontaktu z wysokimi stężeniami saponin wiązało się także ze zmianami w składzie kwasów tłuszczowych odpowiedzialnych za stabilizację struktury błony komórkowej i zwiększenie jej przepuszczalności. Komórki po długotrwałym kontakcie z wyciągami z mydlnicy lekarskiej nabywają właściwości, które sprzyjają wchłanianiu substancji hydrofobowych [7].
Fito-preparaty o zwiększonej wchłanialności
Mydlnica lekarska ma zastosowanie w mieszankach ziołowych oraz fito-preparatach, wspomagając przenikanie substancji czynnych przez bariery komórek, a tym samym zwiększając ich wchłanianie i wzmacniając działanie wszystkich składników aktywnych zawartych w danym preparacie. Należy pamiętać, aby nie stosować, w większych dawkach, substancji roślinnej jaką jest Saponarie radix u osób z nieżytem żołądka oraz chorobą wrzodową żołądka gdyż może powodować podrażnienie błon śluzowych żołądka i jelit.
Literatura:
1. Dostęp z dnia 05.05.2024 http://www.farmakognozjaonline.pl/baz_suro/baza.php?jezyk=&klasa=radix&id=72
2. Góral I, Wojciechowski K.; Surface activity and foaming properties of saponin-rich plants extracts. Adv Colloid Interface Sci. 2020 May; 279:102145.
3. Ligor M, Kiełbasa A, Ratiu I-A, Buszewski B.; Separation and Quantification of Selected Sapogenins Extracted from Nettle, White Dead-Nettle, Common Soapwort and Washnut. Molecules. 2021; 26(24):7705.
4. Tuszyński PK; Zeszyty apteczne. Ziołolecznictwo w praktyce. Wydawnictwo opieka.farm, wydanie I, Kraków, 2019.
5. Kohlmunzer S.; Farmakognozja, Wydawnictwo PZWL, wydanie V, Warszawa, 2007.
6. Grzywaczyk A, Smulek W, Kaczorek E;Saponaria officinalis saponins as a factor increasing permeability of Candida yeasts’ biomembrane. World Journal of Microbiology & Biotechnology. 40(5):152, 2024.
7. Zdarta A, Dudzińska-Bajorek B, Nowak A, Guzik U, Kaczorek E; Impact of potent bioremediation enhancing plant extracts on Raoultella ornithinolytica properties, Ecotoxicology and Environmental Safety, Volume 145: 274-282, 2017.
PRODUKTY FITOME
